Voor het raam

In het atelier, boven de deur naar de gang, hangt een grote zwartwit foto van Anke Land. Ze staat er prachtig op. Als een filmster, met een royale zonnebril en haarlokken die in haar gezicht waaien. Met haar hoofd wat naar beneden gericht, lijkt ze zich van de fotograaf af te keren om bij ons vandaan te lopen.

Ik weet niet hoeveel tijd er verstreek tussen het moment dat Land midden jaren 40 in een Fries dorp tussen Leeuwarden en Groningen werd geboren en het moment van de foto. Ik kan me voorstellen dat het was rond de tijd dat ze in Den Haag zat, op de Vrije Academie Psychopolis, waar ze terecht kwam via een vriendin. Deze academie stond volgens de website ‘wijd en zijd bekend als vrijgevochten kunstinstituut voor iedereen, waar jong en oud, met of zonder schoolopleiding en met of zonder financiële middelen terecht kon.’ Land; ‘Het was vooral belangrijk hoe je daar zelf je keuzes maakte. Het belangrijkste wat ik daar leerde was eigenlijk voor de hand liggend: dat ik moest kijken, en niet uitgaan van wat je als beeld al in je hoofd hebt. En ik kwam er bovendien tot de ontdekking dat ik echt de kunst in wilde.’

Als ik vraag of het voor haar vanzelfsprekend was om naar een kunstacademie te gaan, antwoordt Land dat haar ouders haar in alles steunden. Dat is mooi. En misschien ook wel opmerkelijk, voor een gezin in een plattelandsdorp waar museumbezoek er wegens de afstand niet in zat. Wanneer kwam ze erachter dat het kunstenaarschap iets was om na te streven? ‘Toen ik een tiener was. Tijdens vakantiereizen met het gezin bezochten we steden zoals Rome en Florence. De vele kunstwerken die ik toen zag, maakten een overweldigende indruk.’ Ze tekende altijd al heel graag. ‘Als ik huiswerk moest maken, zat ik vaak in een hoekje van het schrift of van de krant te tekenen. ‘Ooh,’ zei mijn broer een keer, ‘je zit helemaal geen huiswerk te maken, je zit te tekenen!’ Voor mij was tekenen en schilderen een noodzaak.’

Maar misschien is de foto boven de deur wel wat later genomen, toen Land in Driebergen woonde en aan de academie in Arnhem autonome kunst studeerde. Waarom ze voor Arnhem koos? ‘Ik heb ook wel toelating gedaan in Groningen, maar – ik weet het niet, het maken van portretten, landschappen – ik dacht: ik moet meer ruimte hebben.’ Direct na haar afstuderen exposeerde ze haar eindexamenwerk van tekeningen, schilderijen, litho’s en foto’s in de etalage van een fotograaf in Oosterbeek. Ze bleef veel tekenen en maakte dia’s. ‘Zo maakte ik bij de supermarkt foto’s, die ik kopieerde op transparant. Die bewerkte ik door ze te betekenen en delen weg te krassen. Ik raamde ze in kleinbeeld dia en presenteerde ze, enorm uitvergroot, in het donker op de etalageramen van diezelfde supermarkt.’

Bekijk je Lands website, dan lijkt ze pas rond haar zestigste als kunstenaar weer op te duiken, in het TextielLab van het TextielMuseum, waarmee ze een nieuwe weg in sloeg die de overhand heeft gekregen. Zo zeer zelfs, dat ze soms bewust tijd vrij moet maken om te tekenen. Maar met haar werk in De Vensterbank is Land wel terug bij waar ze ooit haar eerste tentoonstellingen had; achter het raam in de openbare ruimte. Dit keer met vrouwen die, net als Land op die ene foto, hun hoofd wegdraaien. ‘Ik was gefascineerd door beelden uit de Renaissance, vooral beelden van vrouwen. Ze zijn sereen afgebeeld en stralen iets lijdzaams uit. De blik afgewend of ze kijken langs je heen.’ Maar laat je bij Land niet misleiden door haar grote zonnebril, haar weggedraaide hoofd en haar bescheiden woordenstroom. Land is een geëngageerd denker en een stille verbinder. Zonder haast. ‘Mijn werk gaat vooral over tijd.’ Met archetypen van mensen en situaties, maakt Land sprongetjes van heden naar verleden. En weer terug.  ​

21 december 2021
Tekst: Jantine Kremer
Foto’s: Jolanda Meulendijks